LĐO - Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, Tòa án nhân dân Tối cao và Bộ Quốc phòng vừa ban hành Thông tư liên tịch số 03/2018 hướng dẫn về trình tự; thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Thông tư có hiệu lực kể từ ngày 18.3.2018.
Theo đó, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, trong đó có công an, chỉ được hỏi cung hoặc lấy lời khai khi có thiết bị ghi âm, ghi hình.
Đây là một bước tiến trong hoạt động cải cách tư pháp, chắc chắn sẽ hạn chế được tình trạng mớm cung, ép cung, thậm chí là bức cung nhục hình.
Thử hình dung, nếu như trước đây có quy định hỏi cung hoặc lấy lời khai phải có thiết bị ghi âm, ghi hình, thì khó có thể xảy ra những vụ án oan kinh thiên động địa như Nguyễn Thanh Chấn, Huỳnh Văn Nén.
Nhưng như vậy vẫn chưa đủ, vì vẫn còn có lỗ hổng mà ai cũng có thể nhận ra, người cố tình làm sai, cũng có cách để đối phó. Giả sử một điều tra viên biến chất, thực hiện bức cung nhục hình trước, ở một không gian khác ngoài phòng hỏi cung. Sau đó mới triển khai lấy lời khai, hỏi cung có ghi âm ghi hình, thì bị can có thể vì sợ hãi phải khai theo ý chí của cán bộ điều tra.
Người tha hoá biến chất trong các cơ quan tố tụng không nhiều, nhưng thực tế vẫn có và những vụ án oan sai chứng minh điều này. Do đó, để hạn chế tối đa oan sai thì phải làm tất cả những gì có thể, khách quan, khoa học và minh bạch.
Muốn được như vậy, một bước nữa phải tiến tới, đó là có quy định tất cả các vụ án hình sự đều phải có luật sư tham gia, bị can chỉ cung cấp lời khai khi có luật sư. Quy định này thể hiện tinh thần dân chủ cao, đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự. Không chỉ đối với mức án trên 20 năm, mà với tất cả các mức án, ngay khi có lệnh tạm giữ, đặc biệt là công dân cung cấp lời khai đầu tiên, phải áp dụng quy định luật sư có mặt.
Phải quy định bằng văn bản quy phạm pháp luật để bảo đảm quyền lợi này cho tất cả mọi công dân. Bởi vì, có người hiểu biết pháp luật, biết được quyền của mình để mời luật sư, nhưng cũng không ít người không biết quyền của họ hoặc không có khả năng để mời luật sư, đối với những trường hợp này, phải có luật sư chỉ định.
Dân chủ, công bằng, văn minh, bảo đảm quyền con người được thể hiện trong tố tụng hình sự, cho nên phải hoàn thiện ở mức cao nhất, bắt kịp với các quốc gia tiến bộ trên thế giới.
